چطور به برنامه ریزی هایم پایبند باشم؟
برنامه‌ریزی و داشتن مشاور یک بحث است و پایبندی به برنامه‌ریزی یک بحث دیگر. یکی از مشکلاتی که تقریبا اکثر دانش‌آموزان با آن درگیر هستند، عدم اجرای درست برنامه‌ریزی است. معمولا مشکلات اینگونه است که یا دیر بیدار می‌شوند و یا وقت‌های تلف‌شده زیاد دارند و یا سرعت مطالعه پایینی دارند و یا دچار کمالگرایی و یا اهمالکاری هستند که تمامی این‌ها موجب می‌شود که علی‌رغم داشتن یک برنامه‌ریزی خوب، فرد نتواند پایبندی به برنامه‌ریزی خود داشته باشد.
در این مطلب علت‌هایی که باعث می‌شود یک برنامه‌ریزی اجرا نشود را باهم بررسی می‌کنیم و در نهایت برای رفع مشکلات موجود راهکارهای عملی و قابل‌اجرا آموزش خواهیم داد.
چرا به برنامه ریزی ها پایبند نیستیم؟
خیلی از مشاوران متاسفانه صرفا با داوطلب دعوا می‌کنند که چرا برنامه‌ریزی خود را درست اجرا نکرده‌اند. اما بحث و دعوا راهکار موثر و جالبی نیست. یک مشاور حرفه‌ای در ابتدا باید علت را جویا شود و ریشه‌یابی کند و به رفع کردن آن بپردازد. برخی از مهم‌ترین علت‌هایی که موجب می‌شود فرد عدم پایبندی به برنامه‌ریزی داشته باشد، عبارتند از :
1) نداشتن هدف و انگیزه
فرض کنیم شما می‌خواهید سفر کنید اما مقصد مشخص نیست!! آیا این مسافرت اتفاق می‌افتد؟ مسلما خیر. وقتی ندانید که مقصد کجاست، در کدام جاده می‌خواهید به مسیر ادامه دهید و چه وسائلی را باید با خود بردارید.
نداشتن هدف و انگیزه عامل اول و اصلی عدم پایبندی به برنامه‌ریزی است. فردی که می‌داند از زندگی چه می‌خواهد و برای چه چیزی می‌خواهد تلاش کند، انگیزه درونی پیدا می‌کند و هر آنچه در توان دارد را به کار می‌گیرد تا برنامه‌ریزی‌های خود را اجرا کند.
اینکه چگونه هدف داشته باشیم و هدف چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد را در ادامه توضیح می‌دهیم.
2) پاسخ گویی آنی به نیازها
شاید عنوان این بخش برای شما عجیب به نظر برسد، اما دومین و یکی از اصلی‌ترین علل عدم پایبندی به برنامه‌ریزی‌ها می‌باشد. پاسخگویی آنی به نیازها موارد زیادی را در بر می‌گیرد. مثلا فرد احساس خواب‌آلودگی دارد و به‌جای آنکه به هدفش و آینده فکر کند و از خواب دل بکند، به نیاز خواب بیشتر خود پاسخ می‌دهد و بیشتر می‌خوابد.
همین امر باعث می‌شود نتواند به‌موقع به برنامه‌ریزی خود عمل کند. یا مثلا فرد دلش می‌خواهد یک فیلم یا سریال مشاهده کند، در این شرایط به نیاز خود پاسخ می‌دهد و برنامه‌ریزی خود را به تایم‌های بعدی موکول می‌کند.
از این دسته پاسخگویی به نیازهای آنی در دانش‌آموزان زیاد می‌بینیم و همین امر موجب می‌شود که فرد نتواند به برنامه‌ریزی خود پایبندی داشته باشد.
3) زمان های مرده
وقتی در پایان یک روز از دانش‌آموزی می‌پرسم که خب چرا برنامه‌ریزی اجرا نشد؟ اکثرا یک پاسخ تکراری می‌دهند: نمی‌دونم!!!
این یعنی خود افراد هم نمی‌دانند که در طول روز چه کارهایی انجام داده‌اند و زمان خود را چگونه گذرانده‌اند. زمان‌های مرده و وقت گذاشتن برای کارهای بیهوده مثل گوشی، استحمام‌های طولانی، تلفن صحبت کردن، غذا خوردن‌های طولانی و الکی چرخیدن‌ها همگی موجب می‌شود که فرد نتواند پایبندی به برنامه‌ریزی داشته باشد.
4) اهمالکاری
اهمالکاری و یا تنبلی علل مختلفی دارد که می‌تواند ناشی از بی‌هدف بودن باشد. اما عامل کمالگرایی نیز در اهمالکاری به‌شدت مؤثر است. معمولاً این دسته از دانش‌آموزان یک روز خوب هستند و یک روز بد. یک روز به برنامه‌ریزی پایبند هستند و یک روز خارج از مدار برنامه‌ریزی!
بهتر است این موضوع در جلسات مشاوره بررسی شود و ریشه آن پیدا و برای آن راهکار ارائه شود. همچنین می‌توانید در دوره درمان کمالگرایی گروه آموزشی قدم اول نیز شرکت کنید.
5) برنامه ریزی نامناسب
برخی از مواقع نیز برنامه‌ریزی اصولی نیست که داوطلب نمی‌تواند به آن پایبند باشد. برنامه‌ریزی‌های بیش از اندازه سنگین و یا برنامه‌ریزی‌های سبک که داوطلب تصور می‌کند خب فرصت برای اجرای آن دارد، همگی به عدم پایبندی به برنامه‌ریزی کمک می‌کند.
راهکار های موثر پایبندی به برنامه ریزی
تا به اینجا علل و ریشه مشکلات دانش آموزان را مطرح کردیم و حال وقت آن است که برای هر مشکلی که توضیح دادیم یک راهکار ارائه دهیم.
1) هدف واقع بینانه
معمولا برای هدف‌گذاری روش‌های مختلفی را آموزش می‌دهند که معروف‌ترین آن‌ها روش SMART می‌باشد. اما به زبان ساده بخواهم به شما هدف‌گذاری را آموزش دهم در یک کلمه خلاصه می‌شود: هدف واقع‌بینانه داشته باشید.
خیلی مواقع در جلسه مشاوره وقتی از هدف دانش‌آموز سوال می‌پرسم پاسخ‌های عجیبی می‌شنوم. مثلا پزشکی دانشگاه تهران، مهندسی برق شریف.
اهدافی که به رتبه‌های زیر 200 نیاز دارند و وقتی با تلاش دانش‌آموز آن را می‌سنجیم متوجه می‌شویم که تلاش واقعاً کم است. این موضوع را ناخودآگاه ما کاملاً متوجه می‌شویم و بین تلاش و هدف یک تناسب برقرار می‌کنیم. و وقتی متوجه می‌شویم که رسیدن به آن غیرممکن است در فرد بی‌انگیزگی ایجاد می‌شود و همین مانع پایبندی به برنامه‌ریزی می‌گردد.
بهتر است هدفی را انتخاب کنید که خودتان رسیدن به آن را باور داشته باشید و تلاش شما برای رسیدن به آن هدف کافی باشد. این موضوع موجب ایجاد انگیزه درونی در شما می‌گردد.
2) پایبندی به برنامه ریزی با خودکنترلی
داشتن کنترل روی افکار و رفتار و نیازها موضوع مهمی در پایبندی به برنامه‌ریزی است. وقتی نیازی را احساس می‌کنید، چند لحظه صبر کنید. کمی فکر کنید و ببینید که آیا در راستای رسیدن به هدف شما می‌باشد یا خیر؟
اگر هم‌راستا نبود، در لحظه باید جلوی خودتان محکم بایستید و یک سیلی محکم به خودتان بزنید و سپس به مسیر ادامه دهید. خودکنترلی نیاز به تمرین دارد که باید در ابتدا نیازهای خود را شناسایی کنید تا بتوانید در لحظه آن‌ها را تشخیص دهید.
بهترین تمرین برای افزایش خودکنترلی صبر است. یعنی از اقدام آنی بپرهیزید و قبل از انجام هر کاری لحظه‌ای فکر کنید.
3) مقابله با زمان های مرده
بهترین راهکار برای مقابله با زمان‌های مرده و افزایش پایبندی به برنامه‌ریزی این است که تمامی اقدامات روزانه خود را یادداشت کنید. یک پلنر روزانه می‌تواند به این امر کمک کند. بهتر است در لحظه هر اقدامی که انجام می‌دهید را یادداشت کنید، حتی جزئی‌ترین کارها مثل زمان استفاده از سرویس بهداشتی!
در پایان روز خودتان تعجب خواهید کرد که چه قدر زمان از دست رفته داشته‌اید و خودتان متوجه آن نبوده‌اید. در روان‌شناسی یک جمله معروف داریم که: «آگاهی تمامی درمان است.»
یعنی زمانی که شما به یک مسئله کاملاً واقف می‌شوید، ناخودآگاه برطرف می‌شود. وقتی شما با زمان‌های تلف شده و مرده خود مواجه شوید، در روزهای بعدی با هوشیاری بیشتری پیش می‌روید و از اجرای خیلی از کارهای غیرضروری دست برمی‌دارید.
4) استمرار، عامل اصلی پایبندی به برنامه ریزی
بهترین راهکار برای پایبندی به برنامه‌ریزی و کلید اصلی موفقیت در هر کاری، داشتن استمرار است. استمرار به معنی این نیست که همیشه خوب باشید، همیشه به همه برنامه‌ها عمل کنید و هیچ وقت زمانی را از دست ندهید؛ بلکه استمرار به این معنا است که هیچ روزی متوقف نشوید و هر روز یک اقدام، هرچند کوچک، انجام دهید. بهترین و مؤثرترین عامل در برنامه‌ریزی، داشتن استمرار است.
5) برنامه ریزی مناسب و متناسب
برنامه‌ریزی نیز مانند هر حرفه دیگری نیاز به تخصص دارد. یعنی از فردی که تحصیلات آکادمیک در این حیطه را ندارد، نمی‌توان انتظار برنامه‌ریزی اصولی داشت. از این رو، یک مشاور متخصص و حرفه‌ای بر حسب ویژگی‌های دانش‌آموز و هدف او برنامه‌ریزی می‌کند.
برنامه‌ریزی درسی باید متعادل باشد؛ یعنی فرد توانایی اجرا کردن آن را داشته باشد. اگر بیش از اندازه سنگین باشد، مسلماً فرد ناامید شده و نمی‌تواند کامل آن را اجرا کند و برعکس، اگر بیش از اندازه سبک باشد، موجب اهمالکاری می‌شود. از این رو، برنامه‌ریزی باید کامل و دقیق توسط یک مشاور متخصص نوشته شود که می‌توانید از گروه آموزشی قدم اول در این زمینه کمک بگیرید.
