افزایش انگیزه در روزهای پایانی کنکور
هر چه به کنکور و امتحانات نهایی نزدیک‌تر می‌شویم، فشار درسی روی دانش‌آموزان بیشتر می‌شود. افزایش فشار، خستگی و گاهی عدم نتیجه‌گیری در مطالعه موجب بی‌انگیزه شدن می‌شود و بی‌انگیزگی موجب افت ساعت مطالعه و افت کیفیت درسی می‌شود. از این رو در کنار روش‌های مطالعه و جمع‌بندی روزهای پایانی، باید روش‌های افزایش انگیزه را هم بدانید؛ چرا که ادامه دادن در روزهای آخر خیلی مهم‌تر از مطالعه در روزهای اول است. در ادامه با هم بررسی می‌کنیم. انگیزه در اصل یک نیرو برای تمایل به شروع انجام کارها است. معمولاً وقتی بی‌انگیزه می‌شویم، تمایلی برای شروع کار نداریم. در صورتی که اگر شروع کنیم، توان ادامه دادن را خواهیم داشت. از این رو لازم است بدانیم چگونه با بی‌انگیزگی مقابله کنیم.
انگیزه چیست؟
انگیزه یک نیروی درونی و ذهنی برای عمل‌گرایی در کارها است. در اصل، شوق رسیدن به یک خواسته یا نیاز می‌باشد. بدون وجود انگیزه، نیرویی برای انجام کارها نخواهیم داشت. برای همین است که به انگیزه نیاز داریم. انگیزه به دو بخش بیرونی و درونی تقسیم‌بندی می‌شود که هر کدام منشا و دوام متفاوتی دارند.
هر چه به هدف نزدیک‌تر می‌شویم، برخلاف تصور که باید شاداب‌تر و باانگیزه‌تر باشیم، بی‌انگیزه‌تر می‌شویم؛ چرا که خستگی بر ما غلبه می‌کند و معمولاً خاصیت وجود انسان به این صورت است که تمایل دارد کارهای خود را به صورت نیمه‌تمام رها کند. برای همین، راهکارهای افزایش انگیزه را باید بدانیم و تمرین کنیم که در صورت مواجهه با آن بتوانیم با بی‌انگیزگی مقابله کنیم. اما قبل از آن، بهتر است با انواع انگیزه آشنا شوید:
1) انگیزه درونی
انگیزه درونی یک نیروی محرکه درونی است که بدون وجود عوامل خارجی مانند پاداش یا تنبیه ایجاد می‌شود و از اشتیاق درونی فرد برای رسیدن به یک خواسته واقعی نشأت می‌گیرد. فرد به صورت فطری دوست دارد موفق شود و به چیزهایی که می‌خواهد دست پیدا کند.
در اصل، انگیزه درونی به علت علاقه واقعی برای دستیابی به یک هدف مشخص است. معمولاً دوام انگیزه درونی بیشتر است، اما امکان از بین رفتن یا کمرنگ شدن آن نیز وجود دارد. برای همین باید راهکارهای افزایش انگیزه را آموزش بگیریم و با تمرین، آن‌ها را تبدیل به عادت کنیم.
2) انگیزه بیرونی
این نوع انگیزه بسیار دوام کمی دارد. معمولاً با صحبت‌های انگیزشی، سخنرانی‌ها، مطالعه و گوش دادن به پادکست‌های انگیزشی ایجاد می‌شود و فرد تا چند ساعت بعد در بالاترین میزان ترشح هورمون دوپامین قرار می‌گیرد. اما بعد از گذشت مدت زمان کوتاهی، بین ۵ ساعت تا یک شبانه‌روز، اثر آن کمتر و کمتر می‌شود.
در اصل، انگیزه بیرونی تمایل دارد که سریعاً هدف و خواسته خود را لمس کند و چون این اتفاق منطقی نیست و رخ نمی‌دهد، به سرعت از بین می‌رود و فرد دچار بی‌انگیزگی می‌شود. مخصوصاً در روزهای پایانی کنکور که سطح اضطراب و استرس از همیشه بالاتر است.
معمولاً دانش‌آموزانی که زود خسته می‌شوند و در روزهای پایانی کنکور بی‌انگیزه می‌شوند، برای خودشان انگیزه‌های بیرونی ایجاد می‌کنند؛ مثلاً شرکت در یک همایش مشاوره‌ای یا مشاهده پست‌های جنجالی اینستاگرامی.
حال در ادامه راجع به راهکارهای افزایش انگیزه در روزهای پایانی کنکور صحبت می‌کنیم:
چرا به انگیزه نیاز داریم؟
افرادی که در طول روز تقریباً کاری انجام نمی‌دهند و با بی‌حوصلگی دست و پنجه نرم می‌کنند، در اصل هدفی ندارند و نداشتن هدف هم موجب بی‌انگیزگی در کارها می‌شود. انگیزه موجب استمرار است و مهم‌ترین رمز موفقیت در هر کاری استمرار می‌باشد. بنابراین انگیزه حلقه اتصال هدف به استمرار است و در صورت کاهش و یا نبود آن، فرد نمی‌تواند در زندگی خود هیچ دستاوردی داشته باشد. از این رو نیاز به انگیزه داریم تا بتواند هدف ما را مستمر کند و به آن دست پیدا کنیم.
راهکارهای افزایش انگیزه
انگیزه یک نیروی محرکه است که می‌تواند کم یا زیاد شود. اما برای شروع مطالعه و استمرار در آن به انگیزه نیاز داریم و در روزهای پایانی کنکور کاملاً طبیعی است که افت انگیزه داشته باشیم. برای همین باید بدانید که چگونه انگیزه خود را در روزهای پایانی کنکور افزایش دهید، چرا که همیشه لحظات پایانی یک مسابقه بسیار مهم‌تر از لحظات اولیه آن است.
برای همین باید تمرینات افزایش انگیزه را اجرا کنیم تا در روزهای پایانی کنکور برای حفظ استمرار در مطالعه، انگیزه کافی را داشته باشیم. راهکارهای افزایش انگیزه عبارتند از:
1) مشخص کردن هدف
اولین مرحله ایجاد انگیزه و یا افزایش آن، به‌ویژه در روزهای پایانی کنکور، این است که یک هدف مشخص برای رسیدن داشته باشیم. انگیزه موجب تلاش و عمل‌گرایی می‌شود. اگر ندانیم برای چه داریم تلاش می‌کنیم، به نظر شما انرژی در ما باقی می‌ماند؟
اما نکتهٔ قابل توجه در این است که خیلی از دانش‌آموزان می‌گویند که ما هدف داریم، مثلاً قبولی در رشتهٔ پزشکی، پس چرا باز خسته و ناامید می‌شویم و انگیزهٔ خود را از دست می‌دهیم؟
جواب این سوال کاملاً واضح است، به این علت که داشتن هدف و مشخص کردن هدف خود قاعده و قانونی دارد. خیلی از اهداف نه تنها موجب افزایش انگیزه و انرژی نمی‌شود، بلکه بیشتر موجب نارضایتی و ناامیدی می‌گردد. هدف باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- از روی اگاهی انتخاب شود
- قابل دستیابی باشد
- از روی علاقه واقعی انتخاب شود
- استعداد لازم برای دستیابی به آن را داشته باشیم
- مشخص، واضح و شفاف باشد
- برای رسیده به هدف خود، ایمان قلبی داشته باشیم
اگر هدفی که انتخاب می‌کنید تمامی این ویژگی‌ها را با هم داشته باشد، می‌تواند موجب ایجاد یک انگیزهٔ درونی قوی در دانش‌آموز شود که تا روز کنکور تلاش کافی داشته باشد.
2) اقدامات کوچک مشخص کنید
انجام دادن کارهای بزرگ معمولاً فرد را دچار ناامیدی و بی‌انگیزگی می‌کند. از این رو، هر اقدامی که می‌خواهید انجام دهید را به گام‌های کوچک تقسیم کنید و حتی می‌توانید به انگیزه‌های بیرونی متوسل شوید. یعنی بعد از اجرای هر گام، برای خود یک پاداش در نظر بگیرید.
3) شیار مغزی ایجاد کنید
باید جملاتی مثبت و الهام‌بخش برای خود داشته باشید تا هر زمان بی‌انگیزگی بر شما غلبه کرد، آن‌ها را با خود تکرار کنید تا در طول زمان تبدیل به یک اثر پررنگ در ذهن شما شود و در اصطلاح، یک شیار مغزی ایجاد کند که همیشه با شما بماند. تأثیر خودگویی‌های مثبت در طول زمان را جدی بگیرید که می‌تواند تغییرات گسترده‌ای برای شما ایجاد کند.
معمولاً کاهش انگیزه از ایجاد حس ناتوانی در دانش‌آموزان نشئت می‌گیرد. زمانی که نمرهٔ آن‌ها در یک امتحان خوب نمی‌شود، رتبه و تراز دلخواه را در آزمون خود کسب نمی‌کنند و یا نمی‌توانند به برنامه‌ریزی‌های خود پایبند باشند، دچار بی‌انگیزگی می‌شوند.
از این رو، خودگویی‌های مثبت می‌تواند در این موارد بسیار مؤثر باشد و در اصل، بهترین روش افزایش انگیزه در روزهای پایانی کنکور به شمار می‌آید.
عوامل نابود کننده انگیزه
در کنار عواملی که می‌تواند به افزایش انگیزه کمک کند، لازم است عواملی که موجب افت و از بین رفتن انگیزه می‌شود را هم شناسایی کنیم و تا جای ممکن از آن‌ها دوری کنیم. این عوامل عبارتند از:
- توجه به افکار منفی
- معاشرت با افراد سمی
- راهنمایی از چند مشاور همزمان
- از این شاخه به ان شاخه پریدن
- تنبلی و اهمال کاری
- کمال گرایی
- انتظار نتیجه گیری سریع
- استفاده زیاد از موبایل
- توجه به اخبار دروغ و حاشیه ای
- درگیر حواشی شدن مانند سهمیه کنکور، بی عدالتی در سیستم آموزشی و …
عوامل زیادی برای کاهش انگیزه وجود دارد. اما فردی که هدف مشخص دارد و می‌خواهد به خواسته‌های خود در زندگی دست پیدا کند، باید از تمامی این عوامل دوری کند و تمرین‌های افزایش انگیزه را اجرا کند و یا در صورت لزوم با یک مشاور روان‌شناس متخصص مشورت نماید.
